Zwierzęta i ludzie: spotkania podobnych umysłów

Wielu ludzi na całym świecie wykazuje wyraźne zainteresowanie zwierzętami. Ich liczba gwałtownie rośnie.
W ubiegłym tygodniu miałem przyjemność uczestniczyć w spotkaniu pt. „Ludzie i inne małpy: ponowne przemyślenie podobieństw międzygatunkowych.” Na zebraniu, wspieranym przez Arcus Foundation zajmującą się problematyką sprawiedliwości społecznej i ochroną zwierząt, zastanawialiśmy się nad relacjami między ludźmi i małpami człekokształtnymi oraz tym, co możemy zrobić, aby chronić te wspaniałe istoty przed dalszym wykorzystywaniem przez ludzi, zarówno w niewoli jak i na wolności (w Stanach Zjednoczonych umiera w laboratoriach ponad 1000 szympansów). Termin zebrania nie mógł być lepszy. Właśnie ukazała się książka poświęcona tematyce etyki i zwierząt, a także opublikowane zostało czasopismo dotykające tej problematyki. Premierę miały dwa filmy związane z małpami („Projekt Nim” i „Geneza Planety Małp”). Co więcej, w Waszyngtonie odbyły się otwarte warsztaty o wykorzystywaniu małp w biomedycznych i behawioralnych eksperymentach.

Na razie jest jeszcze za wcześnie, żeby przypuszczać czy i jak nowe publikacje, czasopisma i filmy przyczynią się do poprawy strasznej sytuacji, w jakiej znajdują się małpy i inne zwierzęta w niewoli. Jednak wszystkie tego typu działania pokazują, że małpy człekokształtne są bardzo inteligentnymi i wrażliwymi istotami i że niezwykle przejmują się tym, co się z nimi dzieje; tak samo jak my przejmujemy się tym, co dzieje się z nami. Z pewnością potrzebują wzmożonej ochrony w związku z tragicznymi warunkami, w jakich są przetrzymywane w niewoli oraz na wolności, gdzie osobniki są bezwzględnie zabijane, a naturalne siedliska degradowane. Odnośnie warsztatów poświęconych wykorzystywaniu małp w urazowych i inwazyjnych eksperymentach, wsparcie zaprzestania tego typu działań nadeszło z wielu różnych kierunków, m.in. od Roscoe G. Bartlett, republikanina ze stanu Maryland oraz byłego fizjologa Szkoły Medycyny Lotniczej Marynarki Wojennej. W eseju opublikowanym w New York Times, senator Bartlett apeluje:

Amerykanie muszą zaprzestać zamykania w niewoli tych wspaniałych i niewinnych zwierząt w celu wykorzystania ich w urazowych i inwazyjnych eksperymentach i tym samym pozbawiać je wolności. Światowej sławy naukowiec Carl Sagan postawił pytanie: Jak wystarczająco mądra powinna być małpa, aby jej zabicie było równoznaczne z morderstwem? W zasadzie, jak wystarczająco mądre powinno być jakiekolwiek zwierzę?

Podczas spotkania Arcus Foundation dyskutowaliśmy o różnorodnych kwestiach związanych ze zwierzętami (od mrówek do małp), takimi jak m.in. wątpliwości etyczne skupiające się na wykorzystaniu zwierząt w eksperymentach, problemy głęboko filozoficzne takie jak osobowość, kwestie prawne, trzymanie zwierząt w niewoli w różnych warunkach, zachowanie zwierząt, etologia poznawcza (nauka o umysłach zwierząt), emocjonalne i moralne aspekty życia zwierząt, interakcje między ludźmi a zwierzętami, etnoprymatologia, ochrona środowiska i psychologii, sposoby zwiększenia naszego współczucia wobec zwierząt, a także wobec ludzi, nasze szczególnie destruktywne zachowania. Poglądy na te tematy były różne, czego można było się spodziewać w sytuacji, gdy ludzie zbierają się, aby dyskutować nad bardzo obszernymi i wymagającymi problemami związanymi z relacjami między ludźmi i zwierzętami. Jednak wszyscy zgodziliśmy się co do tego, że możemy wiele zdziałać, aby polepszyć życie małp oraz, rzecz jasna, innych zwierząt oraz co do tego, że niezwykle istotne jest zrozumienie braków w naszej wiedzy oraz tego, jak pokonywać trudności związane z komunikowaniem naszych poglądów do większej grupy odbiorców. Kwestia ludzkiej wyjątkowości i dyskryminacji gatunkowej została poddana pod szczerą i otwartą dyskusję. Jeżeli ktokolwiek próbuje postawić twardą granicę między różnymi gatunkami, oczywiste jest że granica ta będzie bardzo niewyraźna i zmienna.

Historie o poszczególnych zwierzętach są niezwykle fascynujące, gdyż wiele ludzi, jak nie większość, żyje w otoczeniu osobników, z którymi może się identyfikować. Jako jeden z wielu przykładów skandalicznego traktowania małp, przytoczę fragment historii Negry z artykułu Dr Hope Ferdowsian dotyczącego zaburzeń nastroju i nerwicy lękowej u szympansów.

Szympansica o imieniu Negra w czasie eksperymentu miała 36 lat. Została przywieziona z Afryki jako niemowlę, w niewoli żyła przez wiele długich lat. Była wykorzystywana do inwazyjnych eksperymentów takich jak np. badania wątroby, oraz do rozmnażania. Każde jej młode było jej od razu odbierane. W trakcie eksperymentów, do których była wykorzystywana, była trzymana w ścisłej izolacji przez kilka lat. Mniej więcej na rok przed rozpoczęciem eksperymentu została przeniesiona do Chimpanzee Sanctuary Northwest w stanie Waszyngton, gdzie obecnie mieszka razem z sześcioma innymi szympansami. Negra wykazywała oznaki depresji i zespołu stresu pourazowego. Według raportów przyjmowała zgarbioną, depresyjną postawę i była społecznie wycofana. Negra nadmiernie spała w ciągu dnia, nie wykazywała zainteresowania zabawą, jedzeniem, innymi osobnikami czy czyszczeniem sierści. Nie skupiała się na zadaniach. Była opisywana jako powolna i ospała, a czasem podenerwowana. Na niezapowiedziany dotyk reagowała ostrzegawczym warknięciem, krzykiem lub ucieczką. W porównaniu z innymi szympansami wykazywała mniejszą zmienność wyrazu twarzy. Opiekunowie odnotowali, że jej twarz była bez wyrazu, „jak duch”, przez co najmniej miesiąc od przyjazdu do sanktuarium. Rzadko, jeśli w ogóle, okazywała chęć do zabawy. Została przebadana pod kątem zaburzenia tarczycy oraz skierowana na dalsze badania medyczne. Jednak wyniki wszystkich testów laboratoryjnych wypadły w normie. Dalsze raporty sporządzone przez opiekunów Negry wskazują, że niektóre symptomy zaczęły zanikać odkąd zamieszkała w sanktuarium. Zaczęła wykazywać zainteresowanie innymi szympansami, w tym czyszczeniem sierści, a także zwiększyła się zmienność jej wyrazu twarzy.

Osobiste historie szympansów (i innych zwierząt) są pełne wzruszających opisów, które czasem ciężko się czyta. Zmusza nas to jednak do patrzenia na te stworzenia jak na istoty, które naprawdę potrzebują naszej pomocy (więcej informacji o życiu i śmierci pierwszych 100 szympansów wykorzystanych w eksperymentach znajduje się na stronie internetowej Lori Gruen).

Wiele ludzi na całym świecie interesuje się zwierzętami, kim są te stworzenia i jak możemy zmniejszać konflikt, a zwiększać współistnienie z nimi. To nie tylko naukowcy debatują nad złą, a zarazem pilną sytuacją na całym świecie. Na przykład byłem bardzo miło zaskoczony, gdy w czasopiśmie z małego miasteczka w Colorado dzień po zebraniu Arcus Foundation, zobaczyłem artykuł pt. Empatia małp. Opisana została również kwestia wspaniałomyślności, jaką zaobserwowano u szympansów.

Sytuacja jest niezwykle pilna. Każdy człowiek, któremu los zwierząt nie jest obojętny, powinien o tym mówić głośno. Nie możemy dłużej zamykać się na to, czego inne zwierzęta od nas chcą i potrzebują. Musimy to zrobić już dziś, w tej właśnie chwili, a nie wtedy kiedy będzie nam „wygodnie”. Tak jak krzywdzimy i tracimy zwierzęta, tak krzywdzimy i tracimy siebie. Musimy powiększać krąg kwestii moralnych, dla ich i naszego dobra.

Każdy może wpłynąć na zmianę sytuacji małp i innych zwierząt. Proszę, opisujcie swoje troski i zmartwienia, angażujcie się w działania lokalne i inne projekty. Zwierzęta potrzebują nas wszystkich. Liczą na naszą dobrą wolę i współczucie. Nasze działania muszą być prowadzone na skali międzynarodowej, uwzględniając wrażliwość na głęboko zakorzenioną różnorodność kulturową. Praca u podstaw jest kluczowym czynnikiem prowadzącym do polepszenia życia zwierząt. Każde działanie się liczy! Niezwykle istotne jest edukowanie dzieci, ponieważ są one szansą na bardziej pokojową i wrażliwą przyszłość. Zabierzmy się do działania już dziś!

Marc Bekoff

Źródło: http://www.psychologytoday.com/blog/animal-emotions/201108/animal-and-humans-meaningful-meetings-common-minds
Tłumaczenie: Julia Sapocińska